Dom Kultury INSPIRO

DK INSPIRO nie jest typowym polskim domem kultury. W niewielkim, liczącym ok 2000 mieszkańców Podłeżu, Beata Kwiecińska i Maciej Dąbrowski prowadzą Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalnych INSPIRO. W 2009 wzięli pod opiekę zaniedbany dom kultury w Podłężu, stając się prawdopodobnie pierwszą organizacją pozarządową w Polsce, której powierzono pod zarząd gminny dom kultury. Od tego czasu, dzięki ich działalności, popularność domu kultury w Podłężu wzrosła do tego stopnia, że co tydzień przewija się przez niego 400 osób, a dzieci na zajęcia są dowożone nawet z oddalonego o 16km Krakowa. Oferta zajęć w Inspiro nie ogranicza się do banalnej rytmiki i plastyki, lecz oferuje m. in warsztaty architektoniczne, warsztaty budowy i programowania robotów, zajęcia z matematyki, przyrody i fizyki i wiele innych. Zajęcia adresowane są nie tylko do dzieci ale także dorosłych czy seniorów. W życie DK INSPIRO bardzo mocno angażują się także rodzice dzieci. Nie ograniczają się oni do przywożenia swoich pociech, ale bardzo często udzielają pomocy przy organizacji zajęć czy drobnych remontach. W ten sposób DK INSPIRO stał się zalążkiem dla powstania lokalnej społeczności, która oddolnie inicjuje różne wydarzenia kulturalne w gminie Niepołomice.

Problemem DK INSPIRO jest jego siedziba. Zajmuje połowę parteru budynku przedszkola. Niestety wnętrza tego pochodzącego z lat 70-tych budynku znajdują się w bardzo złym stanie. Stąd pojawił się pomysł przeprowadzenia konkursu architektonicznego Podziel Kwadrat, który pozwoliłby uzyskać kilka propozycji remontu wnętrz. W przyszłości, propozycje te mogłyby pomóc w przekonaniu gminy do wygospodarowania środków na remont.

DK INSPIRO nie chciał organizować konkursu, w którym musiałob oceniać prace stworzone przez anonimowych architektów, którzy nawet nie mieli okazji zapoznać się z charakterem działalności tego domu kultury i skupionej wokół niego lokalnej społeczności. Stąd pomysł zorganizowania weekendowych warsztatów z udziałem dzieci i rodziców, na które zaproszono także biorących udział w konkursie architektów, między innymi nas. Podczas warsztatów architekci mogli dowiedzieć się z pierwszej ręki jakie konkretnie oczekiwania wobec nowych projektów siedziby mają osoby na co dzień korzystające i tworzące DK INSPIRO.

Założenia projektowe

Udział w warsztatach był dla nas niesamowitą lekcją, podczas której zrozumieliśmy, że przy niezwykłej determinacji osób tworzących DK INSPIRO, nawet najgorsze warunki lokalowe, nawet najgorsza architektura, nie mogła być przeszkodą w osiągnięciu sukcesów. Podniszczone wnętrza budynku, którego układ przestrzenny kompletnie nie nadaje się do prowadzenia zajęć z dziećmi, nie przeszkodził w stworzeniu kipiącej energią instytucji kultury. Wnętrza są tak pełne treści Inspiro – prac dzieci, zdjęć, plakatów, narzędzi oraz pracujących i bawiących się dzieci i dorosłych, że w pewnym momencie przestaje się zauważać mankamenty budynku.

W tym momencie stało się dla nas jasne, że pracując nad naszym projektem koncepcyjnym, nie powinniśmy próbować wymyślać DK INSPIRO na nowo. Naszą rolę powinniśmy ograniczyć do uporządkowania i usystematyzowania przestrzeni budynku. Nasza propozycja architektoniczna powinna stanowić swego rodzaju tabula rasa, którą DK INSPIRO będzie mogło zapisać po swojemu.

W DK Inspiro jest za ciasno. Praktycznie każde pomieszczenie jest zbyt małe w stosunku do potrzeb użytkowników – sale zajęciowe, biuro, szatnia, pojedyńcza toaleta, pomieszczenia magazynowe. Dodatkowym problemem jest chaotyczny rozkład pomieszczeń, często w amfiladzie, który utrudnia komunikację w budynku, szczególnie w chwilach pomiędzy zajęciami.

Jednocześnie potencjał niektórych przestrzeni i zakątków domu kultury nie jest wykorzystywany w stu procentach – przykładowo, podczas gdy zajęcia odbywają się w ciasnej sali z bardzo niskim sufitem, zlokalizowanej na końcu budynku, pudła z nieużywanymi przedmiotami zajmują pomieszczenia z pięknymi wysokimi skośnymi sufitami.

Użytkownicy DK INSPIRO wypowiadają się ciepło tylko o jednym miejscu – o hallu z kanapami. Choć osobom spoza tego grona hall ten może wydawać się bardzo zatłoczony, a krwistoczerwone ściany zdają się wręcz krzyczeć zza eksponowanych prac dzieci, to jednak użytkownicy zdają się nie dostrzegać tych wad i czują się w tym miejscu jak w swego rodzaju oazie, gdzie mogą wygodnie rozsiąść się na kanapach z filiżanką kawy czekając na harcujące za ścianą dzieci

Powierzchnia DK INSPIRO jest fizycznie ograniczona przez pomieszczenia budynku przedszkola – piwnice na poziomie -1, sale na poziomie +1, a także przez plac zabaw sąsiadujący z budynkiem. Przeszkody te bardzo zawężają pole do projektowania co powoduje, że projekt powinien mieć na celu przede wszystkim racjonalizację wykorzystania powierzchni.

W związku z ograniczonymi zasobami – powierzchnią, a z drugiej strony oczekując powiększenia pomieszczeń, pierwszym krokiem było wyznaczenie priorytetów. Podjęliśmy decyzję, że celem nadrzędnym jest zwiększenie zarówno ilości sal zajęciowych z 3 do 4, jak i ich powierzchni, oraz usprawnienie komunikacji w budynku co automatycznie pociągnie za sobą poprawę jakości przestrzeni w szatni. Jednocześnie zachowane miały zostać 2 najcenniejsze pomieszczenia – duża sala oraz hall – przestrzeń integracji rodziców.

Projekt zakłada przekierowanie komunikacji z używanego obecnie wąskiego korytarza w południowej części budynku do traktu w północnej części budynku. Taki zabieg włącza na nowo do przestrzeni nieużywany dotąd północny trakt, umożliwia zwiększenie do 4 ilości sal zajęciowych, do których teraz można dostać się bez przechodzenia przez sąsiednie sale. Wszystkie sale zlokalizowane są na poziomie 0 , dzięki czemu łatwo mogą z nich korzystać także osoby poruszające się na wózku.

Duża sala zyskała mobilną ścianę działową. Dzięki temu można ją podzielić na 2 mniejsze wydzielone akustycznie pomieszczenia. W tym samym momencie w jednej z nich mogą odbywać się zajęcia z baletu, a w drugiej, posiadającej scenę, zajęcia teatralne. Dzięki zastosowaniu skośnych sufitów w toaletach oraz kuchni – laboratorium, obie części dużej sali są teraz lepiej doświetlone światłem dziennym.

Powstały trakt komunikacyjny ukształtowany jest przez nowy element w przestrzeni – Meblościankę. Element ten nie tylko wydziela przestrzeń pomiędzy hallem, biurem oraz salami, lecz także służy do przechowywania przedmiotów od różnych rozmiarach, które dotychczas zbierane były bezładnie w salach oraz hallu.

Swobodnie kształtowana forma meblościanki tworzy przestronny korytarz, w którym zlokalizowana jest szatnia. Poprzez odpowiednią geometrię elementów meblościanki, a także iluzję tworzoną przez wieszak-jelenia na przeciwległej ścianie, powstaje rozległa narracja opowiadająca o gaju oraz znajdujących się w nim domach na drzewie oraz zwierzętach. Przeskalowane wymiary meblościanki, której głębokie półki pozwalają dzieciom się niej chować, powodują, że nawet dorosła osoba może przy niej poczuć się jak dziecko.

Cały projekt jest bardzo subtelną interwencją w istniejącą tkankę wnętrza budynku. Zmiany w ulubionych częściach budynku – dużej hali oraz hallu, mają raczej ewolucyjny niż rewolucyjny charakter. Polegają na poprawie funkcjonalności pomieszczeń i wprowadzeniu większej ilości światła. Projekt uwzględnia wręcz ponowne wykorzystanie niektórych używanych obecnie mebli, przede wszystkim kanap, by także i w ten sposób przenieść ducha DK INSPIRO do nowego wnętrza. W zamian budynek zyskuje dodatkową salę zajęciową, znacznie powiększoną przestrzeń biura, toalety, taras i ganek z parkingiem rowerowym.